Εδώ και δέκα χρόνια περίπου, ο Ρουμανικός κινηματογράφος έχει αρχίσει να παίρνει εύσημα και να κατακτά θέσεις που του ανήκουν δικαιωματικά.
To Ρουμανικό Νέο Κύμα (χωρίς αναφορές στο μανιφέστο στο στιλ του Δόγματος) σύνθεσης εικόνων ευδιάκριτου μινιμαλιστικού στυλ, συχνά αναλώνεται σε σοβαρά νατουραλιστικά κοινωνικοδραματικά θέματα...
Αν ο ρουμανικός κινηματογράφος μπαίνει σε ένα νέο αιώνα, αυτό ισχύει και για την ίδια τη Ρουμανία, η οποία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
H Ρουμανία περνάει στην ευφορία διαμέσου μιας, λιγότερο ή περισσότερο, καλής σχέσης με τον παγκόσμιο καπιταλισμό.
Το ρουμανικό νέο κύμα εγκαινιάζεται με την ταινία «The death of Mr. Lazarescu» (2005), η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις Κάννες και αποτέλεσε τη πρώτη ρουμανική ταινία που βρήκε διεθνή διανομή και απέκτησε από τους πιο εμπορικούς τίτλους.
Έτσι λοιπόν άρχισε να δίνεται προσοχή σε έναν κινηματογράφο με μεγάλη ιστορία, με στατική σκηνοθεσία, ο οποίος απλά καταγράφει αυτά που συμβαίνουν μπροστά του.
Αυτή η προσοχή επεκτείνεται στην ηθοποιία και στους διαλόγους που είναι πολύ νατουραλιστικοί και το αποτέλεσμα είναι ένας κινηματογραφικός ουμανισμός, στην πιο καθαρή του μορφή.
Ταινίες που ακολούθησαν και ξεδιπλώθηκαν μέσα στο Ρουμανικό Νέο Κύμα:
Tudor Giorgiu, «Love sick», 2006
Corneliu Porumboiu, «12:08 East of Bucharest» (2006)
Radu Muntean, «The paper will be blue» (2006)
Catalin Mirulescu, «How I spent the eye of the world» (2006)
Και έρχεται να συνοδεύσει αυτές τις κινηματογραφικές στιγμές η τελευταία στη μακρά σειρά των παραγωγών αυτών, η νέα ταινία του Călin Peter Netzer, Child’s Pose, παραγωγής 2013, με τη χρυσή Άρκτο κερδισμένη στο φετινό φεστιβάλ κινηματογράφου του Βερολίνου.
Με παρμένα στοιχεία που θυμίζουν το 'poliţist, adjectiv' (2009) του Corneliu Porumboiu, ο τίτλος όντας ασαφής χρησιμοποιεί την έννοια «poziţia copilului» ως λογοπαίγνιο του «poziţia corpului» , που σημαίνει «τη θέση του σώματος», ένας όρος που χρησιμοποιείται στις εκθέσεις της αστυνομίας για να περιγράψει τη θέση ενός θύματος του ατυχήματος, όταν βρεθεί.
Αν η ταινία δεν είναι τέλεια, οφείλεται στην τάση του Netzer για συναισθηματική υπερβολή.
Όπως και στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, «Maria » (2003) όπου παρόμοια χρησιμοποιούσε τη δυστυχία του χαρακτήρα ως ένα καλλιτεχνικό εργαλείο για να διεισδύσει σχεδόν αποκλειστικά την συναισθηματική υπερβολή στην δομή της πλοκής.
Έτσι και στο Child’s Pose παρουσιάζει μια ζοφερή κοινωνικοπολιτική πλευρά της Ρουμανίας μέσα από ένα αρχέτυπο αναπάντεχου μητριαρχικού ελέγχου και ενδοοικογενειακής επικοινωνιακής συμφόρησης.
Η Luminita Gheorghiu σε κεντρικό ρόλο, μια ιδιαίτερη ηθοποιός που έχει βγει από το Ρουμανικό Νέο Κύμα έχοντας στο κινηματογραφικό ιστορικό της, αξιόλογες ερμηνείες όπως στο The Death of Mr Lazarescu, το 4 Months, 3 Weeks and 2 Days και το Beyond the Hills.
Η Gheorghiu στον ρόλο της αλαζονικής και κακεντρεχής μητέρας είναι τόσο αληθινή όσο μια αυταρχική μητέρα θα έπρεπε να είναι.
Πρόκειται για ένα ακατέργαστο δράμα πνιγμένο από την άνευ όρων μητρική αγάπη.
Η ιστορία ξεδιπλώνεται πάνω από τις πλάτες των χαρακτήρων και παρά την προνομιακή θέση της στο κοινωνικό στάτους ως πρώην Αρχιτέκτονας και πέραν του προφανή υλικού πλούτου, η 60χρονη Cornelia (Luminita Gheorghiu) απέχει πολύ από μια χαρούμενη ζωή.
Το μόνο που επιζητά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο είναι ο υποχόνδριος, αποξενωμένος τριαντάρης γιος Barbu (Βogdan Dumitrache), για να ανταποδώσει την αμέριστη αγάπη που έχει για αυτόν.
Καθώς η ταινία ξετυλίγεται, αυτή η διεστραμμένη κάπως μητρική αγάπη αρχίζει να αποκαλύπτεται ως ιδιοτελής χειραγώγηση του πολιορκούμενου γόνου της.
Ένα τρομερό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, ένας γιος που αδυνατεί να ανταποκριθεί στις συνέπειες του και μια μητέρα που προσπαθεί με διακριτικό αλλά απεγνωσμένο τρόπο να διορθώσει τα λάθη του γιου της.
Ίσως το πραγματικό κερασάκι στην τούρτα να είναι μια σύντομη σκηνή μεταξύ της Cornelia και του κύριου μάρτυρα του ατυχήματος, τον οποίο ελπίζει να δωροδοκήσει.
Ο Vlad Ivanov (Doctor Bebe στο 4 Months, 3 Weeks and 2 Days) για άλλη μια φορά παίζει έναν κυνικό αδίστακτο χαρακτήρα που αντιμετωπίζει η πρωταγωνίστρια με το γεγονός ότι η κατάσταση την αναγκάζει να κάνει ακριβώς ό, τι θέλει αυτός.
Αυτή η σκηνή είναι ότι καλύτερο από οποιαδήποτε ρουμανική ταινία που έχω δει τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η επιτυχής μεταφορά της εσωτερικής αγωνίας και της εύθραυστης κατάστασης που βιώνουν οι χαρακτήρες μας και κυρίως ο γιος, κάνουν την ταινία να σιγοβράζει ανάμεσα στις εγχώριες συγκρούσεις, καθώς ασφυκτιάς σιγά σιγά και εσύ με την αυταρχική αίσθηση του επείγοντος γεγονότος.
Αυτή λοιπόν η αποτελεσματική προσέγγιση βοηθά το κοινό να εισχωρήσει στα κατάγματα των νοικοκυριών και τις κλιμακωτές απογοητεύσεις, αλλά στην ουσία είναι η εκπληκτική απόδοση της Cornelia που σε κρατάει να μείνεις.
Μια οφιοειδή πλευρά χειραγώγησης και αλαζονείας που μετατρέπεται σταδιακά σε έναν προσφιλή χαρακτήρα.
Ο Netzer αγκαλιάζει πλήρως τα ελαττώματα και τις εκκεντρικές ιδιοτροπίες των χαρακτήρων, και μας αφήνει να αντικρίσουμε τις επιζήμιες επιπτώσεις της απώλειας καθώς μας παραδίδει στο υπόβαθρο μια διαφωτιστική εκδοχή της σύγχρονης κοινωνίας της Ρουμανίας.
Μπορεί λοιπόν η δύναμη της ταινίας να κρύβεται στην αμφισημία των χαρακτήρων, δεν παύει όμως σε μια ολοκληρωμένη εξέταση της να φαντάζει κάπως ανιαρή.
Διαχέεται αρκετά σε πολλαπλές απογοητευτικές κατευθύνσεις χωρίς πλήρη ανάπτυξη μιας συνεκτικής δομής.
Μετά από πολλαπλές σκηνές αυταρχισμού και ανούσιους ελιγμούς, οριστικές δωροδοκίες και εκδοχές δολοπλοκίας, η αφήγηση αδέξια και ελλιπής κάπως, καταλήγει να γυρνά μόνο γύρω από μια έντονη κοινωνικοοικονομική πραγματεία πάνω στην οιδιπόδεια μελοδραματική σχέση μητέρας - γιου, υπονοώντας αποκαλύψεις που ποτέ δεν θα αποκαλυφθούν, επιλέγοντας έτσι να πέσει σε μια θορυβώδη φαυλότητα προβληματικής επικοινωνίας και τραμπούκικης συμπεριφοράς.
Ο διάλογος σε όλη την διάρκεια είναι φυσικός αλλά σχεδόν αδιάφορος, που κάνει στην ουσία την όλη ταινία μια 'βαριά κουβέντα'.
Ο Νetzer για να ενισχύσει τον ρεαλισμό της ταινίας, χρησιμοποιεί την κάμερα στο χέρι, εκπέμποντας μια αίσθηση ντοκιμαντέρ αλλά και ζαλάδας παράλληλα.
Τα χειρός πλάνα δεν σταματάνε να εναλλάσσονται κάπως νευρικά και η έλλειψη μουσικής πέρα από το χαρούμενο τραγούδι του Gianna Nannini " Meravigliosa creatura » που χρησιμοποιήθηκε δυο φορές δεν καλυτερεύει απαραίτητα το σιωπηρό τοπίο.
Αν έχεις εμπειρία με το Ρουμανικό κινηματογράφο και έχεις δει ας πούμε το Undeva la Palilula (2012) του Silviu Purcarete, τότε το Child’s Pose μπορεί να περιγραφεί και ως χλιαρό.
Eξάλλου, είναι λίγο πολύ προφανές ότι προσανατολίζεται ως ταινία προς τις προσδοκίες των φεστιβάλ και όχι τόσο για τα σπιτικά ακροατήρια – oι Ρουμάνοι προτιμούν την ευρεία κοινωνική κριτική τους, όπως και με το όλων των εποχών αγαπημένο Filantropicα ( 2002) του Nae Caranfil.
Δεδομένου ότι η υποκριτική είναι ως επί το πλείστον τίποτα λιγότερο από εξαιρετική, οι υπολογισμοί αυτοί δεν βλάπτουν την καλλιτεχνική αξία της ταινίας και το κοινωνικό μήνυμα που θέλει να μεταφέρει.
Καθώς η ταινία φτάνει στο φινάλε της, βρισκόμαστε στο αμάξι της Cornelia όπου ο γιος Βarbu ζητάει συμβολικά να του ξεκλειδώσει τη πόρτα η μητέρα του.
Κάπου εκεί, βαρύ και ζαλισμένο και το κοινό αναζητά την προσωπική του έξοδο από τον κινηματογράφο για να αφομοιώσει αυτό που είδε.
Στις αίθουσες από 17 Οκτωβρίου.
Γεωργία Ξανθάκου.
