Ήμουν ακόμη Β' Λυκείου όταν προβλήθηκε το Σχετικά Με Τον Σμιντ.
Και παρότι έτρεχα τότε στις αίθουσες μόνο για να ξεσκάσω με κανά blockbuster, κάτι με τράβηξε σε τούτη δω την ταινία.
Θέλετε ότι έβγαζε κάτι γλυκόπικρο και συνάμα ρεαλιστικό, αλλά χωρίς να σε ψυχοπλακώνει του θανατά;
Θέλετε επειδή έπαιζε κι ο Nicholson, σε έναν ρόλο αρκετά διαφορετικό απ'τους συνηθισμένους του;
Ο Warren Schmidt είναι στα 66 του ένας μίζερος γέρος με την ίδια βαρετή και αναλώσιμη ζωή.
Εδώ και χρόνια είναι με την ίδια γυναίκα και δουλειά, περιμένοντας με το ρολόι πότε θα πάρει τη σύνταξη του απ'την ασφαλιστική εταιρεία που δούλευε...
Νιώθωντας ότι η ζωή τον έχει προσπεράσει και δεν κάλυψε ποτέ τα επαγγελματικά και προσωπικά απωθημένα του, ακόμα και τώρα δεν ξέρει τι να κάνει για να φανεί χρήσιμος και μένει στην ίδια στάσιμη ζωή/φυλακή του.
Έτσι καταλήγει να γυρνοβολάει στην εταιρεία που βαριόταν, με την ψευδαίσθηση ότι θα φανεί χρήσιμος στον νεαρό αντικαταστάτη του ενώ παράλληλα εξακολουθεί να σιχτιριάζει για τον βαρετό έγγαμο βίο του.
Τα πράγματα θα χειροτερέψουν όταν ξαφνικά θα μείνει χήρος και θα αναγκαστεί να μείνει μόνος.
Αυτό και η αφορμή του γάμου της κόρης του, θα τον οδηγήσει σε ένα οδοιπορικό με το τροχόσπιτο.
Στη διαδρομή θα ρθει αντιμέτωπος με τον εαυτό του, μέσα από γεγονότα του παρόντος και του παρελθόντος, αναθεωρώντας τις σχέσεις του με τους ανθρώπους και την ζωή, προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει που έκανε λάθος.
Σίγουρα αν η υπόθεση περιλαμβάνει οδοιπορικό, το να έρθει στο τέλος μια λύτρωση δρα καταλυτικά για να συγκινηθείς ως θεατής.
Εδώ βλέπεται έχουμε ένα φινάλε όπου πρωταγωνιστής και θεατής αλληλοταυτιζόμενοι, οδηγούνται και οι δύο στη λύτρωση.
Και αν σε συγκίνησε τότε, πως να μην σε συγκινήσει τώρα;
Και είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην υπόλοιπη ταινία για να πιάσουμε το νόημα του τέλους.
Σε όλη την ταινία του Ελληνοαμερικάνου Alexander Payne, ο ήρωας του Nicholson διηγείται την ζωή του μέσα από γράμματα, που στέλνει μαζί με χρηματικά σε ένα ορφανό μαυράκι απ'την Τανζανία.
Σαν θεατής έχεις ξεχάσει, έχεις περάσει στο ντούκου ότι ο Warren απευθύνεται στον 6χρονο ...N' Dugu και νιώθεις ότι η ταινία είναι σαν να απευθύνεται στον ίδιο τον άνθρωπο και βασικά ...σε όλους μας.
Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας και το πως προδικάζεται για μας η ζωή.
Βάζεις στόχους και όνειρα αλλά σταματάς να τα κυνηγάς, μπαίνεις σε διάφορα καλούπια και μέχρι να τα πραγματοποιήσεις, έχεις κάνει σπίτι και οικογένεια γιατί 'πρέπει', γιατί έτσι λέει η κοινωνία.
Και πριν το καταλάβεις η ζωή έχει ήδη φύγει και δεν προλαβαίνεις πλέον να τη φτάσεις.
Ξαφνικά στα γεράματα, νιώθεις φυλακισμένος και προσπαθείς να κρεμαστείς απ'τα παιδιά σου επεμβαίνοντας στη ζωή τους και κρίνοντας τους.
Έτσι και ο Warren, μην γνωρίζοντας καν πως να φροντίζει τον εαυτό του, τι θέλει απ'τη ζωή του και ποιο είναι το σωστό, θα προσπαθήσει να επέμβει στη ζωή της κόρης του, θεωρώντας ότι μόνο εκείνος ξέρει ποιο είναι το σωστό για κείνη.
Απελπισμένος με τη ζωή του και μόνος, όλα αυτά τα βλέπει σαν μια απέλπιδα προσπάθεια να νιώσει χρήσιμος και να τραβήξει κάπως την προσοχή του κόσμου, σβήνοντας - προσωρινά - τη μοναξιά του.
Μόνο που τελικά (και εδώ μετράει να αναφέρουμε τα ελάχιστα λεπτά πριν το φινάλε όπου ο Schmidt επισκέπτεται ένα μουσείο αμερικανών πιονέρων), παραδέχεται ότι δεν έχει καταφέρει τίποτα στη ζωή του, μιας και παλιά τα κατάφερναν να επιβιώσουν σε δυσκολότερες συνθήκες.
Ενδεικτική και η ταμπέλα:
"Oι δειλοί ποτέ δεν ξεκίνησαν, οι αδύναμοι πέθαναν στο δρόμο, μόνο οι δυνατοί επέζησαν."
Ύστερα συλλογίζεται ότι η ζωή είναι μικρή, εμείς οι ίδιοι είμαστε πολύ μικροί μπροστά της και ότι αυτό που μετράει είναι να κάνεις τη διαφορά για όσο ζεις.
Αλλά ο Warren Schmidt πίστευε πως θα την έκανε, διαμορφώνοντας την ζωή των άλλων.
Και τελικά δεν κατάφερε να την κάνει ούτε για τον ίδιο.
Για ποιον έκανε τελικά τη διαφορά όταν και για τους πιο κοντινούς του ανθρώπους αποδείχθηκε παράξενος και 'βάρος';
Και ερχόμαστε στην ουσία του φινάλε που ήρθε και τα απογείωσε όλα.
Όπως όλη η ταινία, χαμηλότονο αλλά με νοήματα που βροντοφωνάζουν.
Και ποια η σημασία του;
Όταν ο ήρωας μας επιστρέφει σπίτι, ανοίγει ένα γράμμα το οποίο είναι απ'την γυναίκα που προσέχει το μαυράκι.
Λέγοντας του ότι ενώ ο ίδιος δεν μπορεί ακόμη να διαβάσει γιατί έχει και πρόβλημα στο μάτι, κάθονται μαζί και προσέχουν κάθε τι που του έχει γράψει ο Σμιντ.
Και ο μικρούλης τού εύχεται και επιθυμεί πραγματικά για τον κ.Σμίντ να είναι καλά και ευτυχισμένος.
Σε έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει καν, αλλά για τον ίδιο και μόνο που του στέλνει λίγα χρήματα το μήνα, είναι ο κόσμος όλος.
Και επειδή μπορεί έστω να ζωγραφίζει, του αποτύπωσε εκεί το πως βλέπει τον κόσμο.
Χαρούμενο, ζωγραφιστό και χέρι χέρι.
Χάρη σε κείνον, έναν μακρινό άγνωστο...
Απ'όπου και αν το πιάσεις λοιπόν, το φινάλε είναι τέλειο.
Ειδικά η ερμηνεία του Nicholson, που ήταν υπέροχος.
Το βλέμμα, το κλάμα που έρχεται σιγά σιγά και κορυφώνεται, με το επακόλουθο χαμόγελο να αχνοφέγγει μέσα στην απελπισία εκφράζοντας την ανακούφιση.
Μια ανακούφιση ως αποτέλεσμα της ψυχικής λύτρωσης.
Σε έκανε πραγματικά να πιστεύεις ότι είναι ο - συμπαθής κατα τ'άλλα - κωλόγερος της διπλανής πόρτας, με κάθε του βλέμμα, κίνηση και νοοτροπία σκέψης να σου θυμίζει το πως αντιμετωπίζουν οι γονείς αλλά και μεις οι ίδιοι τα πράγματα, όταν γερνάνε/-με.
Μην πω ότι υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος.
Καμιά φορά αισθανόσουν ότι ίσως ο ηθοποιός έρχονταν κατάματα με τα γεράματα του και τον εαυτό του.
Ένα βλέμμα λοιπόν με μάζεμα χειλιών και κλάμα, απόλυτα ρεαλιστικό, απόγνωσης και λύτρωσης μαζί με πολλαπλά νοήματα.
Για κάποιους μπορεί να περνάει απλά το μήνυμα ότι βολεμένοι άνθρωποι που δεν τους λείπει τίποτα, γκρινιάζουν γιατί θέλαν κι άλλα.
Και ψάχνονται στα γεράματα να ανακαλύψουν τη φιλευσπλαχνία, έτσι για το "τι ψυχή θα παραδώσεις".
Στην πραγματικότητα θέλει να σου πει ότι τίποτα απ'όσα μας κατατρώνε ψυχικά δεν είναι τόσο σημαντικό μπροστά σε άλλα και θα πρεπε να ευλογούμε την τύχη, γιατί είναι απλά τύχη το να γεννηθείς κάπου αλλού και να μεγαλώσεις αλλιώς.
Και σε λυγίζει γιατί σκέφτεσαι αμέσως εσένα και τους γύρω σου, δικούς σου και μη, σκεπτόμενος πως ούτε κείνοι ούτε και συ θα ήθελες να καταλήξεις σαν τον Σμιντ.
'Οπως λέει δεν μένουμε ούτε μείς ούτε αυτοί που μας γνώρισαν αιώνια εν ζωή και αυτό που μετράει είναι αν έκανες τη διαφορά.
Αν όχι για τον εαυτό σου έστω για κάποιον άλλον.
Και ότι καμιά φορά δεν αξίζει να στεναχωριέσαι για τίποτα και να νιώθεις άχρηστος.
Γιατί κάπου ανάμεσα στην καθημερινότητα και την φασαρία των σκέψεων δεν κοντοστεκόμαστε να σκεφτούμε ότι μπορεί το παραμικρό που έκανες, το παραμικρό που πρόσφερες να αποτέλεσε τεράστια χαρά για κάποιον άλλον.
Και τότε, όπως ο πρωταγωνιστής θα πιάσουμε την ουσία και το νόημα της ζωής, ότι κάποια πράγματα έχουν λίγη σημασία όταν ακόμα και το ελάχιστο για κάποιους είναι πολυτέλεια.
Πραγματικά ένα απ'τα πιο συγκινητικά φινάλε, με μια απ΄τις πιο ρεαλιστικές απεικονίσεις χαρακτήρων και ζωής, που σου δίνει κουράγιο να αντέξεις την προβλεψιμότητα και τον κομφορμισμό στα οποία έχουν και ΕΧΟΥΜΕ κλείσει τη ζωή μας.
Και απ'τις λίγες περιπτώσεις που μια ταινία λέει αυτά που πρέπει όπως πρέπει.
Δείχνοντας τα όπως ακριβώς είναι, χωρίς να τα υπονοεί με ανύπαρκτη συνοχή και πλάνα χωρίς νόημα και για χάρη της επιτηδευμένης 'καλλιτεχνικής' έκφρασης.
Και ένα φινάλε που ακόμα και τώρα, όσες φορές το είδα αδυνατώ να μην συγκινηθώ.
Κάθε φορά.
Θέλετε ότι έβγαζε κάτι γλυκόπικρο και συνάμα ρεαλιστικό, αλλά χωρίς να σε ψυχοπλακώνει του θανατά;
Θέλετε επειδή έπαιζε κι ο Nicholson, σε έναν ρόλο αρκετά διαφορετικό απ'τους συνηθισμένους του;
Ο Warren Schmidt είναι στα 66 του ένας μίζερος γέρος με την ίδια βαρετή και αναλώσιμη ζωή.
Εδώ και χρόνια είναι με την ίδια γυναίκα και δουλειά, περιμένοντας με το ρολόι πότε θα πάρει τη σύνταξη του απ'την ασφαλιστική εταιρεία που δούλευε...
Νιώθωντας ότι η ζωή τον έχει προσπεράσει και δεν κάλυψε ποτέ τα επαγγελματικά και προσωπικά απωθημένα του, ακόμα και τώρα δεν ξέρει τι να κάνει για να φανεί χρήσιμος και μένει στην ίδια στάσιμη ζωή/φυλακή του.
Έτσι καταλήγει να γυρνοβολάει στην εταιρεία που βαριόταν, με την ψευδαίσθηση ότι θα φανεί χρήσιμος στον νεαρό αντικαταστάτη του ενώ παράλληλα εξακολουθεί να σιχτιριάζει για τον βαρετό έγγαμο βίο του.
Τα πράγματα θα χειροτερέψουν όταν ξαφνικά θα μείνει χήρος και θα αναγκαστεί να μείνει μόνος.
Αυτό και η αφορμή του γάμου της κόρης του, θα τον οδηγήσει σε ένα οδοιπορικό με το τροχόσπιτο.
Στη διαδρομή θα ρθει αντιμέτωπος με τον εαυτό του, μέσα από γεγονότα του παρόντος και του παρελθόντος, αναθεωρώντας τις σχέσεις του με τους ανθρώπους και την ζωή, προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει που έκανε λάθος.
Σίγουρα αν η υπόθεση περιλαμβάνει οδοιπορικό, το να έρθει στο τέλος μια λύτρωση δρα καταλυτικά για να συγκινηθείς ως θεατής.
Εδώ βλέπεται έχουμε ένα φινάλε όπου πρωταγωνιστής και θεατής αλληλοταυτιζόμενοι, οδηγούνται και οι δύο στη λύτρωση.
Και αν σε συγκίνησε τότε, πως να μην σε συγκινήσει τώρα;
Σε όλη την ταινία του Ελληνοαμερικάνου Alexander Payne, ο ήρωας του Nicholson διηγείται την ζωή του μέσα από γράμματα, που στέλνει μαζί με χρηματικά σε ένα ορφανό μαυράκι απ'την Τανζανία.
Σαν θεατής έχεις ξεχάσει, έχεις περάσει στο ντούκου ότι ο Warren απευθύνεται στον 6χρονο ...N' Dugu και νιώθεις ότι η ταινία είναι σαν να απευθύνεται στον ίδιο τον άνθρωπο και βασικά ...σε όλους μας.
Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας και το πως προδικάζεται για μας η ζωή.
Βάζεις στόχους και όνειρα αλλά σταματάς να τα κυνηγάς, μπαίνεις σε διάφορα καλούπια και μέχρι να τα πραγματοποιήσεις, έχεις κάνει σπίτι και οικογένεια γιατί 'πρέπει', γιατί έτσι λέει η κοινωνία.
Και πριν το καταλάβεις η ζωή έχει ήδη φύγει και δεν προλαβαίνεις πλέον να τη φτάσεις.
Ξαφνικά στα γεράματα, νιώθεις φυλακισμένος και προσπαθείς να κρεμαστείς απ'τα παιδιά σου επεμβαίνοντας στη ζωή τους και κρίνοντας τους.
Έτσι και ο Warren, μην γνωρίζοντας καν πως να φροντίζει τον εαυτό του, τι θέλει απ'τη ζωή του και ποιο είναι το σωστό, θα προσπαθήσει να επέμβει στη ζωή της κόρης του, θεωρώντας ότι μόνο εκείνος ξέρει ποιο είναι το σωστό για κείνη.
Απελπισμένος με τη ζωή του και μόνος, όλα αυτά τα βλέπει σαν μια απέλπιδα προσπάθεια να νιώσει χρήσιμος και να τραβήξει κάπως την προσοχή του κόσμου, σβήνοντας - προσωρινά - τη μοναξιά του.
Μόνο που τελικά (και εδώ μετράει να αναφέρουμε τα ελάχιστα λεπτά πριν το φινάλε όπου ο Schmidt επισκέπτεται ένα μουσείο αμερικανών πιονέρων), παραδέχεται ότι δεν έχει καταφέρει τίποτα στη ζωή του, μιας και παλιά τα κατάφερναν να επιβιώσουν σε δυσκολότερες συνθήκες.
Ενδεικτική και η ταμπέλα:
"Oι δειλοί ποτέ δεν ξεκίνησαν, οι αδύναμοι πέθαναν στο δρόμο, μόνο οι δυνατοί επέζησαν."
Αλλά ο Warren Schmidt πίστευε πως θα την έκανε, διαμορφώνοντας την ζωή των άλλων.
Και τελικά δεν κατάφερε να την κάνει ούτε για τον ίδιο.
Για ποιον έκανε τελικά τη διαφορά όταν και για τους πιο κοντινούς του ανθρώπους αποδείχθηκε παράξενος και 'βάρος';
Και ερχόμαστε στην ουσία του φινάλε που ήρθε και τα απογείωσε όλα.
Όπως όλη η ταινία, χαμηλότονο αλλά με νοήματα που βροντοφωνάζουν.
Και ποια η σημασία του;
Όταν ο ήρωας μας επιστρέφει σπίτι, ανοίγει ένα γράμμα το οποίο είναι απ'την γυναίκα που προσέχει το μαυράκι.
Λέγοντας του ότι ενώ ο ίδιος δεν μπορεί ακόμη να διαβάσει γιατί έχει και πρόβλημα στο μάτι, κάθονται μαζί και προσέχουν κάθε τι που του έχει γράψει ο Σμιντ.
Και ο μικρούλης τού εύχεται και επιθυμεί πραγματικά για τον κ.Σμίντ να είναι καλά και ευτυχισμένος.
Σε έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει καν, αλλά για τον ίδιο και μόνο που του στέλνει λίγα χρήματα το μήνα, είναι ο κόσμος όλος.
Και επειδή μπορεί έστω να ζωγραφίζει, του αποτύπωσε εκεί το πως βλέπει τον κόσμο.
Χαρούμενο, ζωγραφιστό και χέρι χέρι.
Χάρη σε κείνον, έναν μακρινό άγνωστο...
Απ'όπου και αν το πιάσεις λοιπόν, το φινάλε είναι τέλειο.
Ειδικά η ερμηνεία του Nicholson, που ήταν υπέροχος.
Το βλέμμα, το κλάμα που έρχεται σιγά σιγά και κορυφώνεται, με το επακόλουθο χαμόγελο να αχνοφέγγει μέσα στην απελπισία εκφράζοντας την ανακούφιση.
Μια ανακούφιση ως αποτέλεσμα της ψυχικής λύτρωσης.
Μην πω ότι υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος.
Καμιά φορά αισθανόσουν ότι ίσως ο ηθοποιός έρχονταν κατάματα με τα γεράματα του και τον εαυτό του.
Ένα βλέμμα λοιπόν με μάζεμα χειλιών και κλάμα, απόλυτα ρεαλιστικό, απόγνωσης και λύτρωσης μαζί με πολλαπλά νοήματα.
Για κάποιους μπορεί να περνάει απλά το μήνυμα ότι βολεμένοι άνθρωποι που δεν τους λείπει τίποτα, γκρινιάζουν γιατί θέλαν κι άλλα.
Και ψάχνονται στα γεράματα να ανακαλύψουν τη φιλευσπλαχνία, έτσι για το "τι ψυχή θα παραδώσεις".
Στην πραγματικότητα θέλει να σου πει ότι τίποτα απ'όσα μας κατατρώνε ψυχικά δεν είναι τόσο σημαντικό μπροστά σε άλλα και θα πρεπε να ευλογούμε την τύχη, γιατί είναι απλά τύχη το να γεννηθείς κάπου αλλού και να μεγαλώσεις αλλιώς.
Και σε λυγίζει γιατί σκέφτεσαι αμέσως εσένα και τους γύρω σου, δικούς σου και μη, σκεπτόμενος πως ούτε κείνοι ούτε και συ θα ήθελες να καταλήξεις σαν τον Σμιντ.
'Οπως λέει δεν μένουμε ούτε μείς ούτε αυτοί που μας γνώρισαν αιώνια εν ζωή και αυτό που μετράει είναι αν έκανες τη διαφορά.
Αν όχι για τον εαυτό σου έστω για κάποιον άλλον.
Και ότι καμιά φορά δεν αξίζει να στεναχωριέσαι για τίποτα και να νιώθεις άχρηστος.
Γιατί κάπου ανάμεσα στην καθημερινότητα και την φασαρία των σκέψεων δεν κοντοστεκόμαστε να σκεφτούμε ότι μπορεί το παραμικρό που έκανες, το παραμικρό που πρόσφερες να αποτέλεσε τεράστια χαρά για κάποιον άλλον.
Και τότε, όπως ο πρωταγωνιστής θα πιάσουμε την ουσία και το νόημα της ζωής, ότι κάποια πράγματα έχουν λίγη σημασία όταν ακόμα και το ελάχιστο για κάποιους είναι πολυτέλεια.
Πραγματικά ένα απ'τα πιο συγκινητικά φινάλε, με μια απ΄τις πιο ρεαλιστικές απεικονίσεις χαρακτήρων και ζωής, που σου δίνει κουράγιο να αντέξεις την προβλεψιμότητα και τον κομφορμισμό στα οποία έχουν και ΕΧΟΥΜΕ κλείσει τη ζωή μας.
Και απ'τις λίγες περιπτώσεις που μια ταινία λέει αυτά που πρέπει όπως πρέπει.
Δείχνοντας τα όπως ακριβώς είναι, χωρίς να τα υπονοεί με ανύπαρκτη συνοχή και πλάνα χωρίς νόημα και για χάρη της επιτηδευμένης 'καλλιτεχνικής' έκφρασης.
Και ένα φινάλε που ακόμα και τώρα, όσες φορές το είδα αδυνατώ να μην συγκινηθώ.
Κάθε φορά.
